Svetolik Jakovljević – Bekstejdž susreti u džezu (Žagor)

U moru ozbiljne, enciklopedijske literature o džezu, osveženje je nabasati na knjigu koja na ovaj osobeni muzički svet baca pogled iznutra, iz samog srca zbivanja, pa još sasvim neposrednim i jednostavnim pripovedačkim stilom. Ako se ta knjiga, pride, bavi rađanjem domaće džez scene i njenim turbulentnim razvojem posle Drugog svetskog rata, imaćemo još više razloga za zadovoljstvo.

Upravo tim putem je krenuo Svetolik Jakovljević, u posleratnom periodu i sam protagonista jugoslovenske džez scene i talentovani gitarista, a kasnije jedan od prvih članova i funkcionera Udruženja džez muzičara (osnovanog 1953. godine), publicista, i autor nekolicine knjiga o muzici koja je obeležila njegov život (Džangologija, Put gitare u džezu, Jedan vek džeza & Kratki prilozi za izučavanje džeza u Srbiji, Djuk Elington, Džez – dvadeset improvizacija, Džez juče-džez danas).

Bekstejdž susreti u džezu, kako i sam naziv kaže, pružaju nam uvid u sve što se dešavalo iza kulisa koncerata, festivala, i dolazaka velikih inostranih zvezda u tadašnju SFRJ. Još jedna specifičnost ove knjige je što se ne bavi isključivo muzičarima, već i ljudima koji su svojim prevashodno medijskim angažmanom doprineli popularizaciji i širenju žanra širom sveta (pa i u Jugoslaviji), kao što su čuveni američki radijski voditelj Willis Conover ili nemački publicista i producent Joachim-Ernst Berendt, a na domaćem terenu Stevan Markićević (Radio Beograd), Vartkes Baronijan (TV Beograd), i Aleksandar Lalić (kinooperater i, kako nam autor slikovito pojašnjava, jedan od prvih beogradskih DJ-eva!).

Predgovor je napisao Vojislav Bubiša Simić, a knjiga je podeljena u 15 poglavlja o isto toliko ličnosti iz sveta džeza sa kojima je Svetolik Jakovljević svojevremeno ukrstio puteve (s izuzetkom Djanga Reinhardta, koji jedini „izleće“ iz osnovne koncepcije).

Priča o druženju s francuskim gitaristom Henrijem Crollom ispripovedana je sa najviše ljubavi i emocija, u setno-romantičarskom ključu, dok je verovatno najsadržajnije poglavlje posvećeno Mladenu Guteši, osnivaču i prvom dirigentu Zabavnog orkestra Radio Beograda (preteči današnjeg Big Benda RTS-a). Iz njegove priče saznajemo o muzičkom životu Beograda za vreme i neposredno posle Drugog svetskog rata, kao i interesantne detalje o surovom džez-biznisu u dijaspori (uprkos insistiranju na drugačijim uslovima saradnje, za kompoziciju koju je napisao za slavnog Bennyja Goodmana prihode od autorskih tantijema je delio pola-pola).

Dragocena su i poglavlja o džez muzičarima o kojima se danas malo priča, a svojevremeno su ostavili značajan trag na sceni. Tako, recimo, saznajemo da je klarinetista Mihailo Živanović (vođa jednog od prvih beogradskih malih džez sastava, Fis-Dur) početkom pedesetih došao na ideju da svira atonalno „jer se zasitio određenih harmonskih šablona i bluza“, da bi kasnije stvarao orkestarsku muziku na granici klasike i džeza, a zabavan je podatak da je napisao i muziku za kultnu dečiju seriju „Kocka, kocka, kockica“!

Među pionirima posleratnog džeza u Srbiji, Jakovljević pominje i Milana Kotlića i Aleksandra Nećaka, stranice o Bori Rokoviću su ispunjene anegdotama, a tu je i nezaobilazni Duško Gojković. Dodajmo na kraju i poglavlje o dolasku violiniste Stéphanea Grappellija u Beograd, koje je i svojevrstan osvrt na džez-osamdesete u našoj prestonici.

Kada u Srbiji izađe neka knjiga o džezu (a slično je i sa džez albumima) to je već događaj sam po sebi, i skloni smo da ga brže-bolje ocenimo kao “hvale vredan poduhvat” bez obzira na kvalitet. Lepe reči o Bekstejdž susretima u džezu, koje ovde možete pročitati, nisu motivisane patriotizmom već iskrenim uživanjem u čitanju, a novo delo Svetolika Jakovljevića i u narednim decenijama će figurirati kao jedno od najzanimljivijih štiva o domaćoj džez sceni.